5 informacji o pracy na wysokościach

Praca na wysokości rozpoczyna się powyżej 1,0 m nad poziomem podłoża, uznawana jest za szczególnie niebezpieczną, co potwierdzają statystyki, ponieważ - około jedna czwarta przypadków śmiertelnych i jedna trzecia poważnych obrażeń to skutek upadku z drabiny.

Krótka historia o pracy na wysokościach

W latach 60 XX wieku ochrona przed upadkiem zależała jedynie od równowagi oraz szczęścia pracownika. W Polsce dopiero pod koniec lat 60 alpiniści pracujący ze sprzętem wysokościowym zaczęli przyjmować drobne zlecenia związane z przemysłem, co zapoczątkowało rozwój alpinistyki przemysłowej. Pomimo tego nadal stosowano jedynie linę asekuracyjną oraz linę zjazdową. W 1974 roku pojawiły się uprzęże oraz inne przyrządy asekuracyjne, a w latach 80 - pełne szelki bezpieczeństwa, które w tamtym czasie były zwykłymi taśmami zabezpieczającymi pracownika. Dopiero w latach 2000 zaczęto wprowadzać lepsze rozwiązania technologiczne, dbając przy tym o komfort pracownika. Kolejne lata związane były z pojawieniem się na rynku zintegrowanych systemów rozwiązań - wprowadzono między innymi urządzenia samohamowne. 

Najczęstsze przyczyny upadków z wysokości

Do najczęściej występujących przyczyn upadków z wysokości podczas wykonywania prac należą:

- niska świadomość zagrożenia, która wiąże się z niedostatecznym informowaniem pracowników o zagrożeniach, niedostarczaniem stosownych instrukcji oraz nieprowadzeniem szkoleń,
- niedostateczny nadzór nad wykonywaniem prac na wysokości, 
- brak odpowiedniego wyposażenia pracowników w sprzęt chroniący w stosunku do wykonywanych przez nich prac oraz nieużywanie lub nieprawidłowe używanie sprzętu ochronnego przez pracowników,
- zły stan techniczny sprzętu mającego na celu ochronę i asekurację pracownika. 

Ochrona przed upadkiem z wysokości

 
Obecnie zasady doboru sprzętu asekuracyjnego określa norma PN-EN 363, która stanowi, że w pierwszej kolejności powinniśmy zadbać o zastosowanie środków ochrony zbiorowej, którymi są rusztowania, pomosty, podnośniki, balustrady i siatki ochronne. W sytuacji, gdy zamontowanie wcześniej wymienionych środków ochronnych nie jest możliwe, pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikowi odpowiedniego w stosunku do wykonywanej pracy systemu ochronnego. Indywidualny system ochronny powinien zwierać: uprzęże, czyli szelki bezpieczeństwa i pasy biodrowe, które pozwalają na ułożenie w prawidłowej pozycji ciała podczas powstrzymywania upadku. Urządzenia kotwiczące odpowiadające za trwałe połączenie między elementami kontrukcji stanowiska pracy oraz podzespołem łącząco-amortyzującym, który zawiera: linki bezpieczeństwa, urządzenia samohamowne, amortyzatory, a jego zadaniem jest zapobieganie spadaniu i ograniczenie drogi spadania pracownika. 

Prace na wysokości w świetle polskich przepisów

Zgodnie z treścią rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.2003.169.1650.§105.1.) - pracę na wysokości rozumie się jako pracę wykonywaną na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi.

(§105.2) Do prac na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta:

- osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 metra pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi, 
- wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem. 

(§106.1) Dodatkowo na powierzchniach, które wzniesione są na wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem ziemi lub podłogi oraz na których swoją pracę mogą wykonywać pracownicy, lub gdy te powierzchnie służą jako przejścia, powinny zostać zainstalowane balustrady składające się z ochronnych poręczy umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 15 cm. Co więcej, pomiędzy poręczą a krawężnikiem powinna znajdować się poprzeczka lub wypełniona przestrzeń w połowie ich wysokości. 

Obowiązki pracodawcy względem pracowników zatrudnionych do prac na wysokości

Ponadto do obowiązków pracodawcy należy, by prace na wysokości były organizowane i wykonywane tak, aby pracownik nie był zmuszony do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym się znajduje. Prace na wysokościach obejmują między innymi pracę na rusztowaniach, konstrukcjach budowlanych, stropach, kominach, drabinach lub innych podwyższeniach znajdujących się powyżej 1 metra nad poziomem terenu. 

Ze względu na duże zagrożenie oraz fakt, iż prace na wysokości należą do prac szczególnie niebezpiecznych, pracodawca powinien:

- zapewnić bezpośredni nadzór nad pracami poprzez wyznaczenie w tym celu odpowiednich osób, którymi mogą być na przykład kierownicy budów lub innych robót, posiadający uprawnienia do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych,
- zapewnić odpowiednie środki ochrony indywidualnej i zbiorowej, do których należą przede wszystkim hełmy ochronne, indywidualnie dostosowany sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, jak również zbiorowo chroniące balustrady czy siatki ochronne, 
- zapewnić pracownikom instruktaż, który powinien uwzględniać imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań oraz wymagania bhp przy poszczególnych działaniach,
- organizować szkolenia cykliczne oraz przypominające, by wszyscy pracownicy posiadali umiejętności prawidłowego obchodzenia się ze środkami ochrony indywidualnej.