Jak szkolić personel do pracy przy prasach termicznych?

Prasy termiczne są kluczowym elementem w wielu procesach przemysłowych, szczególnie w branżach związanych z obróbką tekstyliów, metali i tworzyw sztucznych. Ich eksploatacja wiąże się jednak z różnorodnymi zagrożeniami, które wymagają przestrzegania rygorystycznych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Poniżej znajdziesz kompleksowy przegląd zasad BHP, regulacji prawnych oraz najlepszych praktyk operacyjnych związanych z tymi urządzeniami.

Jak zapewnić bezpieczeństwo pracy przy prasach termicznych? Kompleksowy przegląd BHP

Prasy termiczne są kluczowym elementem w wielu procesach przemysłowych, szczególnie w branżach związanych z obróbką tekstyliów, metali i tworzyw sztucznych. Ich eksploatacja wiąże się jednak z różnorodnymi zagrożeniami, które wymagają przestrzegania rygorystycznych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Poniżej znajdziesz kompleksowy przegląd zasad BHP, regulacji prawnych oraz najlepszych praktyk operacyjnych związanych z tymi urządzeniami.

Jakie są rodzaje pras termicznych i ich zagrożenia?

Podstawowe typy pras termicznych

Prasy termiczne dzielą się na trzy główne typy, różniące się technologią i zastosowaniem:

1. Prasy sublimacyjne – stosowane do personalizacji tekstyliów poprzez przemianę fazową barwników.
2. Prasy hydrauliczne – wykorzystywane w obróbce metali, działające pod wysokim ciśnieniem.
3. Prasy DTF (Direct to Film) – nowoczesne urządzenia do transferu druku na różne powierzchnie.

Każdy z tych typów wymaga specyficznych procedur bezpieczeństwa ze względu na różne procesy technologiczne i materiały eksploatacyjne.

Główne źródła zagrożeń

Analiza dokumentacji techniczno-ruchowej i statystyk wypadków pozwala wyróżnić cztery główne grupy zagrożeń:

1. Zagrożenia mechaniczne – kontakt z ruchomymi elementami pras, zwłaszcza w fazie docisku. Badania wskazują, że 62% wypadków wynika z kontaktu z częściami roboczymi, np. przy nieprawidłowym pozycjonowaniu matryc.
2. Zagrożenia termiczne – temperatura robocza pras sublimacyjnych dochodzi do 230°C, co może powodować poparzenia II i III stopnia.
3. Narażenie na substancje chemiczne – w procesie sublimacji dochodzi do emisji lotnych związków organicznych (LZO), a w prasach hydraulicznych powstają aerozole olejowe, przekraczając dopuszczalne normy nawet o 140%.
4. Zagrożenia ergonomiczne – powtarzalne ruchy przy załadunku/rozładunku materiałów mogą prowadzić do przeciążeń układu mięśniowo-szkieletowego.

Jakie przepisy regulują bezpieczeństwo pracy przy prasach termicznych?

Podstawy prawne

Bezpieczeństwo obsługi pras termicznych określają następujące regulacje:

• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z 5 kwietnia 2021 r. (Dz.U. 2021 poz. 761) implementujące dyrektywę maszynową 2006/42/WE.
• Normy zharmonizowane, m.in.:
  • PN-EN ISO 16092-1:2020 – ogólne wymagania bezpieczeństwa dla pras.
  • PN-EN 693:2019 – specyfikacja dla pras hydraulicznych.
  • PN-EN 692:2020 – wymagania dla pras mechanicznych.

Obowiązki pracodawcy

Zgodnie z art. 237 Kodeksu pracy oraz rozporządzeniem o ogólnych przepisach BHP, pracodawca musi zapewnić:

✅ Instrukcje stanowiskowe dostosowane do konkretnego modelu prasy.
✅ System blokad bezpieczeństwa zgodny z kategorią 3 PL e (PN-EN ISO 13849-1).
✅ Monitoring stężeń substancji chemicznych w strefie pracy.
✅ Regularne przeglądy konserwacyjne, np. wymianę uszczelek hydraulicznych co 500 cykli roboczych.

Jak bezpiecznie eksploatować prasy termiczne?

Przygotowanie stanowiska pracy

Zgodne z BHP stanowisko pracy powinno zawierać:

• Strefę buforową o szerokości min. 1,5 m wokół urządzenia.
• System wentylacji miejscowej o wydajności 20 m³/h na każdy kW mocy grzewczej.
• Oznaczenia świetlne sygnalizujące fazy pracy prasy (czerwony – docisk, niebieski – chłodzenie).

Sekwencja bezpiecznego uruchomienia

Przed rozpoczęciem pracy należy wykonać checklistę, obejmującą:

✅ Weryfikację szczelności układu hydraulicznego (dla pras tłokowych).
✅ Kalibrację czujników temperatury (dokładność ±2°C).
✅ Test funkcji bezpieczeństwa, np. w prasach DTF sprawdzenie blokady elektromagnetycznej w czasie 0,3 s od wykrycia intruza.

Procedura awaryjnego zatrzymania

Nowoczesne prasy muszą mieć dwa niezależne systemy zatrzymania awaryjnego:

1. Przycisk grzybkowy – natychmiastowe odcięcie zasilania.
2. System bezpieczeństwa funkcjonalnego (SRP/CS)kategorii PL d lub wyższej.

Jakie środki ochrony indywidualnej są wymagane?

Rodzaj ochrony zależy od procesu technologicznego:

Przy prasach hydraulicznych o nacisku >100 kN obowiązkowe jest stosowanie systemów asekuracji przeciwupadkowej.

Jak szkolić personel do pracy przy prasach termicznych?

Program szkoleniowy powinien obejmować:

1. Moduł teoretyczny (8h) – zasady termodynamiki i zabezpieczeń.
2. Praktykę pod nadzorem starszego operatora (min. 40h).
3. Symulacje awaryjne w wirtualnej rzeczywistości.

Certyfikacja operatorów wymaga odnawiania co 3 lata, a każda modyfikacja prasy (np. instalacja czujników laserowych) wymaga dodatkowego szkolenia.

Jakie technologie poprawiają bezpieczeństwo pracy?

Nowoczesne podejście do BHP obejmuje:

✅ Czujniki wibroakustyczne – wykrywające uszkodzenia łożysk tłocznych.
✅ Systemy IIoT – monitorujące zużycie matryc z dokładnością do 5 μm.
✅ Analizatory jakości powietrza – z integracją SCADA do kontroli stężeń LZO.

Wprowadzenie systemu TRIP (Thermal Risk Identification Protocol) zmniejszyło liczbę wypadków o 67%.

Podsumowanie: jak zwiększyć bezpieczeństwo?

Zapewnienie bezpieczeństwa pracy przy prasach termicznych wymaga:

✅ Regularnych przeglądów technicznych.
✅ Inteligentnych systemów monitorowania parametrów.
✅ Ciągłego doskonalenia kompetencji operatorów.

Wdrożenie systemu zarządzania bezpieczeństwem opartego na normie ISO 45001:2024 wraz z cyfrowym twinem procesowym pozwala osiągnąć redukcję ryzyka zawodowego na poziomie 82%, przy jednoczesnym wzroście wydajności produkcyjnej o 15-20%